THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG VÀ ĐAU THẦN KINH TỌA (1)

Thoát vị đĩa đệm và đau thần kinh tọa là gì?

Chứng đau thần kinh tọa là mọi dạng đau hay các triệu chứng thần kinh khác được cảm nhận dọc theo dây thần kinh ngồi (trước đây được dịch là thần kinh hông) phân nhánh từ vùng thắt lưng xuyên qua háng và mông xuống cẳng chân và bàn chân.

Chứng đau này thường xảy ra nhiều nhất khi bị thoát vị đĩa đệm, gai xương đốt sống hay do hẹp ống sống chèn ép vào thần kinh ngồi gây ra viêm, đau và tê một bên chi bị bệnh. Đĩa đệm là một “tấm đệm” nằm giữa hai thân đốt sống, có tác dụng như “lò xo giảm chấn” hấp thụ lực tác động lên cột sống, được cấu tạo bên ngoài là vòng xơ và bên trong là nhân nhầy.

Thoát vị đĩa đệm là một bệnh lý thường gặp trong dân số, thường do đĩa đệm bị hư và lồi vào trong ống sống chèn ép rễ thần kinh gây đau, tê chân, yếu chân và các triệu chứng khác. Thần kinh ngồi là dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể người, giữ vai trò hết sức quan trọng nối kết tủy sống với các cơ của cẳng chân và bàn chân. Đau thần kinh tọa có thể nặng nhưng số đông có thể chữa khỏi không cần phẫu thuật. Những người bị yếu nặng các cơ cẳng chân hay có những thay đổi của ruột và bàng quang thì mới có chỉ định phẫu thuật.

Thoát vị đĩa đệm-Đau thần kinh tọa

 Nguyên nhân

– Đau thần kinh tọa thường do chèn ép thần kinh tủy sống ở vùng thắt lưng. Các triệu chứng đặc hiệu khác nhau tùy thuộc vào rễ thần kinh nào bị ảnh hưởng và mức độ chèn ép nhiều ít ra sao. Hay gặp nhất là thoát vị đĩa đệm thắt lưng do đĩa đệm bị thoái hóa theo tuổi tác. Đĩa đệm khi đó bị mất nước, mất đi độ đàn hồi, trở nên giòn hơn và dễ vỡ, nhân nhầy bên trong đĩa đệm chứa một số protein bị viêm gây ra tình trạng kích thích của dây thần kinh.

– Đau thần kinh tọa cũng thường gặp do té ngã hay do các lỗi về tư thế như khom cúi, khiêng vác nặng, mất thăng bằng…

– Một số bệnh lý khác của thắt lưng cũng có thể đưa đến chứng thần kinh tọa: trượt đốt sống, hẹp ống sống, gai xương cột sống hay viêm khớp cột sống. Hiếm hơn là thần kinh bị chèn ép do khối u hay bị tổn thương do các bệnh toàn thân ví dụ như đái tháo đường.

Triệu chứng

– Gặp một bên chân (rất hiếm gặp hai bên).

– Điển hình là bắt đầu đau từ phần thắt lưng hay mông, đau lan xuống phía sau đùi và phần dưới cẳng chân và/hay bàn chân.

– Một số người bị dị cảm: đau kiểu tê bì, đau như châm kim, bỏng rát, có cảm giác kiến bò hay đôi khi đau như điện giật theo đường đi của các rễ thần kinh thắt lưng-cùng.

– Nặng hơn: yếu cơ ở cẳng chân hay bàn chân, đi lại khó khăn. Đôi khi có rối loạn tiêu, tiểu.

– Đau tăng lên khi đứng hay ngồi lâu, đi nhiều, leo gác… Đỡ hơn khi nằm hoặc đi lại nhẹ nhàng.

Yếu tố nguy cơ thoát vị đĩa đệm

– Tuổi tác: Các thay đổi theo tuổi của cột sống, ví dụ thoát vị đĩa đệm và các gai xương, là các nguyên nhân gặp nhiều nhất.

– Tăng cân, béo phì làm tăng áp lực lên trên cột sống và đĩa đệm.

– Nghề nghiệp: Một số người làm các công việc có động tác khom cúi, kéo, đẩy, nghiêng hoặc vặn xoắn cột sống lặp đi lặp lại nhiều lần.

-Ngồi lâu hay chế độ làm việc tĩnh tại.

– Đái tháo đường làm tăng nguy cơ tổn thương dây thần kinh.

– Di truyền.

 Các biến chứng đau thần kinh tọa

– Khi bệnh diễn tiến mà không được điều trị đúng cách sẽ có thể dẫn đến đau hay tê ngày càng nặng, teo cơ, yếu chân, đi lại khó khăn.

– Có thể bị hội chứng chùm đuôi ngựa khi chùm này bị chèn ép nặng, với các triệu chứng: đau vùng thắt lưng và tầng sinh môn, yếu liệt chi dưới một hay hai bên, đứng hay đi lại khó khăn, giảm cảm giác hoặc tê “vùng yên” (là vùng của cơ thể tiếp xúc với yên ngựa khi ta cưỡi ngựa, bao gồm vùng háng, các mông, phần trên-trong của hai đùi), các rối loạn đường tiểu và cơ vòng hậu môn, bất lực sinh dục.

– Yếu cẳng chân.

– Mất chức năng của ruột hay bàng quang.

Điều trị thoát vị đĩa đệm

-Sử dụng các thuốc: kháng viêm, giãn cơ, gây ngủ, chống động kinh, các thuốc chống trầm cảm ba vòng (tricyclic antidepressants).

–Vật lý trị liệu khi triệu chứng đau cấp cải thiện, tập chương trình phục hồi để dự phòng các tổn thương về sau. Bao gồm các bài tập để điều chỉnh tư thế, làm khỏe các cơ nâng đỡ cho lưng và cải thiện tính mềm dẻo uyển chuyển.

-Tiêm steroid Trong một số trường hợp thoát vị đĩa đệm  có thể sử dụng thủ thuật phong bế rễ thần kinh chọn lọc hay tiêm steroid ngoài màng cứng để làm giảm đau thần kinh bị chèn ép.

Phẫu thuật Dành cho các trường hợp thoát vị đĩa đệm mà chèn ép thần kinh gây ra yếu cơ, mất kiểm soát ruột và bàng quang, khi đau nặng dần hoặc khi không cải thiện với các điều trị khác. Phẫu thuật giúp loại bỏ gai xương hay phần thoát vị đĩa đệm chèn ép lên dây thần kinh. Mổ mở cắt nửa bản sống đi vào trong ống sống lấy bỏ nhân thoát vị. Hoặc mổ nội soi cột sống: mở một lỗ nhỏ qua bản sống hoặc vào lỗ liên hợp để lấy bỏ nhân thoát vị. Cả hai kỹ thuật mổ trên đều cho kết quả tốt khá cao, trên 90%.

Giới thiệu kết nối cộng đồng

fanpage facebook: Dụng cụ y khoa 36

Youtube: Y khoa LD