Hạ huyết áp tư thế trong bệnh Parkinson

Hạ huyết áp tư thế là gì và mức độ thường gặp trong bệnh Parkinson như thế nào?

Huyết áp (HA) là một trong những dấu hiệu sinh tồn quan trọng nhất. HA có khoảng dao động bình thường trong ngày. Ví dụ, thường HA cao vào ban ngày hơn là vào ban đêm. HA cũng có thể tăng do stress. Khi đứng dậy, HA thường hạ thấp nhẹ trong vài giây. Nhưng thường trở lại bình thường nhanh chóng.

Khi huyết áp không trở lại bình thường nhanh sau khi đứng dậy, thường được xem là hạ huyết áp tư thế. Dạng huyết áp thấp này xảy ra ở khoảng ½ bệnh nhân Parkinson. Thường ít gặp hơn trong giai đoạn sớm của bệnh, và xảy ra thường hơn khi bệnh diễn tiến.

Số ghi huyết áp gồm có 2 giá trị, ví dụ 120/80mmHg. Chỉ số trên là HA tâm thu. Đó là HA tâm thu cao nhất khi tim đập và tống máu khắp cơ thể. Chỉ số dưới là HA tâm trương. Đó là HA thấp nhất khi tim dãn ra giữa các nhịp đập. Hạ HA tư thế được định nghĩa là sự giảm HA tâm thu ít nhất 20mmHg hoặc giảm HA tâm trương ít nhất 10mmHg trong vòng 3 phút sau khi đứng.

Các triệu chứng của hạ HA tư thế là gì? 

Người bệnh hạ huyết áp tư thế có thể có nhiều triệu chứng khi đứng dậy, bao gồm:

• Cảm giác nhẹ đầu
• Choáng váng
• Yếu tay chân
• Mệt mỏi
• Buồn nôn
• Nhìn mờ
• Giảm trí nhớ, nhận thức
• Cảm giác chân bó chặt
• Đau đầu hay đau cổ lan vai (hay còn gọi là đau kiểu mặc áo khoác)

Một trong những nguy hiểm của hạ huyết áp tư thế là có thể gây té ngã. Hạ HA đôi khi có thể nặng đến nỗi có thể gây ngất xỉu và mất ý thức (bất tỉnh).

Hạ huyết áp tư thể có thể xảy ra thường hơn vào các thời điểm sau:

• Vào sáng sớm
• Trong thời tiết nóng
• Sau bữa ăn (đặc biệt sau bữa ăn no)
• Sau khi uống rượu
• Sau khi đi tiểu hoặc đại tiện
• Trong khi vận động thể lực

Các thuốc điều trị bệnh Parkinson có gây ra hạ HA tư thế không?

Một vài thuốc điều trị bệnh Parkinson có thể gây ra hoặc làm hạ huyết áp tư thế nặng thêm. Những thuốc này bao gồm levodopa và các thuốc tương tự. Nhưng ngay cả khi không điều trị thu ốc trong bệnh Parkinson thì người bệnh vẫn có thể hạ HA tư thế. Những thuốc điều trị tăng huyết áp và các thuốc khác cũng có thể gây hạ huyết áp tư thế ở người bệnh Parkinson.

Người bệnh Parkinson cần phải làm gì để cải thiện vấn đề hạ huyết áp tư thế?

Người bệnh Parkinson có thể thử nhiều cách khác nhau giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế, cũng có thể nhờ sự giúp đỡ của người chăm sóc.

• Uống nhiều nước.
• Uống 250 – 500 ml nước nhanh trong vòng 3 – 4 phút. Làm điều này đầu tiên ngay khi thức dậy nếu những triệu chứng xảy ra khi bước ra khỏi giường hoặc vào buổi sáng.
• Giảm thiểu hoặc tránh uống rượu.
• Đứng dậy chậm và đứng yên khi cảm thấy choáng váng hoặc nhẹ đầu.
• Tránh đứng yên hoặc nằm ở tư thế đầu bằng trong thời gian dài.
• Tránh tiếp xúc nhiều với môi trường nóng, như bồn tắm nóng, nhà tắm hơi…
• Nâng đầu giường khi nằm bằng cách sử dụng chêm dưới đầu giường.
• Tăng lượng muối trong chế độ ăn (nếu người bệnh không có huyết áp quá cao).
• Chia bữa ăn thành những bữa ăn nhỏ và thường xuyên hơn.
• Mang vớ ép đàn hồi hoặc nẹp bụng. Tốt nhất là mang vớ ép áp lực đi từ chân đến hông hoặc bụng.

Có thuốc điều trị hạ huyết áp tư thế trong bệnh Parkinson không?

Người bệnh Parkinson nên thảo luận các thuốc điều trị cùng bác sĩ. Một vài thuốc cần phải dừng lại hoặc giảm đi.

Một vài thuốc có thể hữu ích trong điều trị hạ huyết áp tư thế trong  bệnh Parkinson. Những thuốc này bao gồm fludrocortisone, midodrine, và droxidopa. Những thuốc này có thể sử dụng một mình hoặc sử dụng phối hợp. Liều thuốc có thể được điều chỉnh để giúp ngăn ngừa HA hạ xuống quá thấp. Cần lưu ý là phải theo dõi để đảm bảo HA không quá cao khi nằm.

Người bệnh Parkinson nên làm gì khi có triệu chứng hạ huyết áp tư thế?

Người bệnh Parkinson nên ngồi hoặc nằm xuống ngay lập tức khi có triệu chứng hạ huyết áp tư thế. Việc này có thể làm triệu chứng biến mất. Những việc khác mà người bệnh Parkinson có thể làm để vượt qua triệu chứng hạ HA tư thế như được chỉ ra trong hình bên dưới.

 

Hình minh họa: Những việc bạn có thể làm khi bạn có triệu chứng của hạ huyết áp tư thế

A. Tạo nấm đấm

B. Bắt chéo chân

C. Ngồi xuống và và chéo chân

D. Nhón ngón chân

E. Cúi người ra trước

F. Tư thế ngồi xổm

G. Để chân trên một dụng cụ hoặc trên ghế

H. Ngồi ở tư thế gối – ngực (giống tư thế khi máy bay rơi)

I. Nằm xuống và nâng cao hai chân

Lưu ý: Những thủ thuật như các hình trên đây nên được thực hiện tùy theo khả năng của từng người bệnh, và rất nên thận trong ở những người bệnh có nguy cơ té ngã cao.

(Nguồn: Hội bệnh Parkinson và RLVĐ thế giới;

Translator: Thuong Dang

Reviewer: Tai Tran

Khoa Thần kinh – Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM)